Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć » Ochrona uzupełniająca lub ochrona czasowa

Stan prawny: 3 października 2025 r.

W pierwszej połowie bieżącego roku obywatele Ukrainy złożyli na terytorium Polski 5 tysięcy wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej (więcej informacji: https://www.gov.pl/web/udsc/postepowania-dotyczace-ochrony-miedzynarodowej-w-i-polowie-br). Aktualnie osoby z Ukrainy stanowią najliczniejszą grupę cudzoziemców ubiegających się o ochronę. We wskazanym okresie ochronę międzynarodową uzyskało 1,5 tysiąca obywateli Ukrainy, natomiast 0,5 tysiąca otrzymało decyzje odmowne.

Ów wzrost liczby wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej wynika z różnych okoliczności, w tym m.in. frustracji związanej z przedłużającymi się pracami legislacyjnymi dotyczącymi przedłużenia obowiązywania przepisów Ustawy z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, braku przepisów umożliwiających złożenie wniosku o nową kartę pobytu dla osób, poprzednio korzystających z ochrony czasowej, utrudnień w uzyskaniu dokumentu podróży w ukraińskich organach konsularnych i in.

W związku z powyższym nasuwają się pytania, który reżim ochronny - ochrona czasowa czy ochrona międzynarodowa - jest korzystniejszy? Jakie są przesłanki udzielenia ochrony czasowej, a jakie - ochrony międzynarodowej? Czy obywatele Ukrainy, którzy już korzystają z jednego reżimu ochronnego, są uprawnieni do zmiany go na inny?

Istotne jest przede wszystkim zwrócenie uwagi na kilka kluczowych aspektów prawnych, które należy wziąć pod uwagę przy analizie powyższych zagadnień:

Ochrona czasowa, ustanowiona w Dyrektywie 2001/55/WE w sprawie zasad przyznawania tymczasowej ochrony w przypadku masowego napływu wysiedleńców oraz środków wspierających równoważenie wysiłków państw członkowskich UE (dalej: dyrektywa) oraz uruchomiona Decyzją Wykonawczą Rady UE 2022/382 z dnia 4 marca 2022 r., stwierdzającą istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 Dyrektywy 2001/55/WE (dalej: decyzja wykonawcza), przewiduje uproszczony i przyspieszony dostęp do reżimu ochronnego na terytorium państw członkowskich UE. Regulacja ta ma na celu usprawnienie procedur i zabezpieczenie pobytu osobom uciekającym przed konfliktem zbrojnym przy jednoczesnym odciążeniu systemów azylowych państw UE.
Sytuacja obywateli Ukrainy (oraz ich małżonków, małoletnich dzieci i małoletnich dzieci małżonków nieposiadających obywatelstwa ukraińskiego), które zamierzają skorzystać z ochrony czasowej regulowana jest Ustawą z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy prawnej obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy (dalej: specustawa), z kolei procedury dotyczące innych cudzoziemców wskazanych w ww. dyrektywie - w tym bezpaństwowców lub obywateli państw trzecich innych niż Ukraina, którzy posiadali w Ukrainie zezwolenie na pobyt stały bądź korzystali tam z ochrony międzynarodowej lub równoważnej krajowej - regulowane są Ustawą z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP (dalej - ustawa uchodźcza).

W niniejszym opracowaniu skupiamy się wyłącznie na procedurach ochrony osób objętych specustawą.

Na terytorium RP ochrona udzielana jest poprzez:
1. nadanie statusu uchodźcy,
2. udzielenie ochrony uzupełniającej,
3. udzielenie azylu,
4. udzielenie ochrony czasowej.
Obywatel Ukrainy, któremu nadano numer PESEL ze statusem UKR, uznawany jest za osobę korzystającą w RP z ochrony czasowej. Obywatel Ukrainy, któremu nadano status uchodźczy bądź udzielono ochrony międzynarodowej, korzysta w Polsce z ochrony międzynarodowej.
Obywatel Ukrainy przybywający do Polski w związku z trwającym konfliktem zbrojnym jest uprawniony do wyboru reżimu ochronnego, co oznacza, iż może, po dokonaniu analizy swojej sytuacji osobistej, złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL ze statusem UKR lub wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej, podejmując decyzję najbardziej odpowiadającą jego sytuacji.

Podstawowe informacje dotyczące numeru PESEL ze statusem UKR są udostępnione na naszej stronie: https://www.pomocprawna.org/ukraina, natomiast szczegółowe informacje o postępowaniu w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej dostępne są pod adresem: https://www.pomocprawna.org/pomoc-prawna.

Poniżej przedstawiamy zestawienie różnic w prawach i obowiązkach obywateli Ukrainy przebywających w Polsce w ramach postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz korzystających z ochrony czasowej.

Wjazd na terytorium RP

Specustawa uzależnia możliwość skorzystania z ochrony czasowej od legalnego przybycia na terytorium RP w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. W konsekwencji, przepisy tej ustawy nie mają zastosowania wobec osób, które przekroczyły granicę wbrew obowiązującym przepisom prawa - numer PESEL UKR nie stanowi zatem właściwego instrumentu legalizacyjnego dla osób, które przybyły do Polski nielegalnie.

Odmiennie, reżim ochrony międzynarodowej nie uzależnia złożenia wniosku od legalności wjazdu - cudzoziemiec zachowuje prawo do ubiegania się o ochronę również w przypadku nielegalnego przekroczenia granicy.

Złożoność postępowania

Procedura objęcia obywatela Ukrainy ochroną czasową ma charakter relatywnie odformalizowany, uproszczony. Do uzyskania numeru PESEL ze statusem UKR wystarczy złożenie wniosku wraz z okazaniem ważnego paszportu zagranicznego w urzędzie miasta/gminy, a zaświadczenie to wydawane jest niezwłocznie.

Postępowanie o udzielenie ochrony międzynarodowej jest znacząco bardziej sformalizowane i rozbudowane. Po przyjęciu wniosku cudzoziemiec oczekuje na przeprowadzenie przesłuchania statusowego, a całe postępowanie może trwać do 15 miesięcy.

Posiadanie dokumentu podróży

Od dnia 1 lipca 2024 r. organ wykonawczy gminy potwierdza tożsamość wnioskodawcy wyłącznie na podstawie ważnego dokumentu podróży, który jest warunkiem koniecznym do uzyskania numeru PESEL UKR.

W postępowaniu o udzielenie ochrony międzynarodowej dokument podróży służy przede wszystkim potwierdzeniu tożsamości cudzoziemca, lecz jego brak nie stanowi przeszkody ani do złożenia wniosku, ani do uzyskania decyzji pozytywnej.

Organ przyjmujący wniosek

Wniosek o nadanie numeru PESEL UKR składa się w dowolnym urzędzie miasta/gminy.

Wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej składa się za pośrednictwem placówki Straży Granicznej do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

Czas trwania postępowania

Zaświadczenie o nadaniu numeru PESEL UKR wydawane jest niezwłocznie, w dniu złożenia wniosku.

Wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej jest rozpatrywany w terminie do 6 miesięcy, z możliwością przedłużenia do maksymalnie 15 miesięcy w przypadkach uzasadnionych ustawowo.

Przesłanki udzielenia ochrony

Numer PESEL ze statusem UKR przyznaje się obywatelom Ukrainy, którzy legalnie wjechali do Polski od dnia 24 lutego 2022 r. w związku z konfliktem zbrojnym w Ukrainie i deklarują zamiar pozostania na terytorium RP. Okoliczności te są weryfikowane w trakcie przyjmowania wniosku o nadanie numeru PESEL.

Specustawa nie obejmuje osób, które m.in.:

korzystają z ochrony czasowej przyznanej w innym państwie członkowskim UE,
posiadają w Polsce zezwolenia pobytowe,
korzystają już z ochrony międzynarodowej,
złożyły lub zadeklarowały zamiar złożenia wniosku o ochronę międzynarodową w Polsce.

Status uchodźcy w ramach ochrony międzynarodowej nadaje się cudzoziemcom, którzy z powodu uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z uwagi na rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne lub przynależność do określonej grupy społecznej - nie mogą lub nie chcą korzystać z ochrony swojego państwa.

W przypadku niespełnienia przesłanek nadania statusu uchodźcy cudzoziemcowi może zostać przyznana ochrona uzupełniająca, jeżeli powrót do kraju pochodzenia narażałby go na:

orzeczenie kary śmierci lub wykonanie egzekucji,
tortury, nieludzkie albo poniżające traktowanie lub karanie,
poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia wynikające z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji konfliktu zbrojnego.

Weryfikacja spełnienia tych przesłanek odbywa się w drodze postępowania wyjaśniającego przeprowadzanego przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, w ramach którego m.in. wzywa się wnioskodawcę na przesłuchanie w celu wyjaśnienia przyczyn i okoliczności wystąpienia z wnioskiem o ochronę oraz pozyskuje od cudzoziemca materiały dowodowe potwierdzające podstawy, na które się powołuje.

Obowiązywanie ochrony

Ochrona czasowa przysługuje wysiedleńcom z Ukrainy w okresie wskazanym decyzją Rady Unii Europejskiej. Obecnie przepisy specustawy obowiązują do dnia 4 marca 2026 r. W skali całej Unii Europejskiej ochrona została przedłużona do dnia 4 marca 2027 r.

W przypadku zaistnienia podstaw do zmiany okresu obowiązywania ochrony lub jej zakończenia, np. w wyniku trwałego zawieszenia broni i rozwiązania konfliktu, Rada UE podejmie odpowiednią decyzję.

Ochrona międzynarodowa przyznawana jest bezterminowo. Status uchodźcy skutkuje uzyskaniem karty pobytu na 3 lata, a ochrona uzupełniająca - na 2 lata.

Jeżeli okoliczności, które były podstawą przyznania ochrony uzupełniającej, przestaną istnieć lub zmienią się w taki sposób, że ochrona w Polsce nie jest już wymagana, Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców może podjąć decyzję o pozbawieniu cudzoziemca tej ochrony.

Odmowa - środek zaskarżenia

Złożenie wniosku o nadanie numeru PESEL UKR stanowi czynność materialno-techniczną. W sytuacji nieprzyjęcia wniosku środkiem zaskarżenia może być skarga do sądu administracyjnego na bezczynność organu, o ile spełnione są ustawowe warunki jej dopuszczalności.

Natomiast decyzja w przedmiocie odmowy udzielenia ochrony międzynarodowej podlega zaskarżeniu w trybie administracyjnym. Cudzoziemiec jest uprawniony, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji niezgodnej z jego żądaniem, do wniesienia odwołania do Rady do Spraw Uchodźców.

Wydawane dokumenty

Po nadaniu numeru PESEL ze statusem UKR, obywatel Ukrainy uzyskuje dostęp do certyfikatu elektronicznego DIIA.PL w aplikacji mObywatel, który służy przede wszystkim jako dokument potwierdzający jego tożsamość. Certyfikat DIIA.PL wraz z ważnym dokumentem podróży uprawnia do przekroczenia granicy Polski oraz potwierdza tożsamość beneficjenta.

Uzyskanie zaś ochrony międzynarodowej uprawnia cudzoziemca do otrzymania karty pobytu wydanej przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców - ważną przez okres 3 lat w przypadku statusu uchodźcy lub 2 lata w przypadku udzielenia ochrony uzupełniającej. Karta pobytu wraz z ważnym dokumentem podróży uprawnia do przekraczania granicy Polski oraz potwierdza tożsamość beneficjenta. Na karcie wskazuje się formę udzielonej ochrony, a także zamieszcza się adnotację dotyczącą dostępu do rynku pracy.

Dodatkowo, w przypadku statusu uchodźcy cudzoziemiec może otrzymać dokument podróży przewidziany w Konwencji Genewskiej dot. statusu uchodźców - tzw. Genewski dokument podróży. Cudzoziemiec korzystający z ochrony uzupełniającej, którego paszport został utracony, zniszczony lub utracił ważność, a uzyskanie nowego dokumentu nie jest możliwe, może wystąpić z wnioskiem o wydanie polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca.

Przekroczenie granicy

Obywatel Ukrainy, posiadający ważny dokument podróży wraz z certyfikatem elektronicznym DIIA.PL, w okresie ich ważności, może wielokrotnie przekraczać granice Polski oraz państw strefy Schengen bez konieczności uzyskania wizy, z zastrzeżeniem, iż status może zostać utracony, jeśli opuści Polskę na okres dłuższy niż 30 dni.

W trakcie trwania postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej cudzoziemiec nie może opuszczać terytorium RP - wyjazd skutkuje umorzeniem sprawy.

Po uzyskaniu ochrony międzynarodowej cudzoziemiec jest uprawniony do wielokrotnego przekraczania granicy Polski oraz granic państw strefy Schengen na podstawie karty pobytu wraz z ważnym dokumentem podróży.

Opieka medyczna

Obywatel Ukrainy korzystający z ochrony czasowej ma prawo do bezpłatnego, czyli finansowanego ze środków publicznych, korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej w ramach NFZ, z wyłączeniem niektórych świadczeń wskazanych ustawowo, takich jak leczenie stomatologiczne, rehabilitacja uzdrowiskowa czy leki objęte refundacją. Uprawnienie to przysługuje automatycznie na podstawie posiadania statusu UKR.

Cudzoziemiec przebywający w procedurze uchodźczej może korzystać z bezpłatnych świadczeń zdrowotnych na podstawie umowy zawartej między Szefem Urzędu do Spraw Cudzoziemców a Petra Medica.

Po uzyskaniu pozytywnej decyzji w postępowaniu o udzielenie ochrony międzynarodowej dostęp do opieki medycznej nie jest przyznawany automatycznie. Cudzoziemiec może uzyskać ubezpieczenie zdrowotne na kilka sposobów, w szczególności:

poprzez objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym

Najbardziej popularną i powszechnie stosowaną możliwością jest prawo do obowiązkowego ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia - wówczas składki zdrowotne opłaca pracodawca.

Kolejnym przykładem jest ubezpieczenie w ramach indywidualnego programu integracji (IPI), jeżeli starosta przyzna cudzoziemcowi prawo do opłacania składek zdrowotnych. Program IPI realizowany jest przez okres do 12 miesięcy. Więcej informacji o programie można znaleźć tutaj: https://www.gov.pl/web/rodzina/pomoc-spoleczna-dla-cudzoziemcow-na-jakie-wsparcie-w-polsce-moga-liczyc.

Szczegóły dotyczące obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego dostępne są na stronie NFZ w zakładce „Ubezpieczeni obowiązkowo”: https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/ubezpieczenia-w-nfz/;

poprzez objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym - w przypadku braku podlegania ubezpieczeniu obowiązkowemu, na podstawie odpowiedniego zgłoszenia do NFZ.

Obecnie wysokość składki wynosi zasadniczo 802,79 zł miesięcznie. W uzasadnionych przypadkach, na wniosek osoby ubezpieczającej się dyrektor oddziału wojewódzkiego NFZ może odstąpić od pobrania opłaty dodatkowej lub rozłożyć ją na raty miesięczne, jednak nie więcej niż na 12 rat.

Więcej o dobrowolnym ubezpieczeniu: https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/ubezpieczenia-w-nfz/jak-sie-ubezpieczyc-dobrowolnie/;

W sytuacji, gdy cudzoziemiec potrzebuje bezpłatnej opieki zdrowotnej, a nie jest objęty ubezpieczeniem, istnieje możliwość uzyskania decyzji wydanej przez wójta/burmistrza /prezydenta miasta, potwierdzającej prawo do tych świadczeń na okres 90 dni od dnia złożenia wniosku. W sytuacjach nagłych o przyznanie prawa do świadczeń może wystąpić świadczeniodawca, np. szpital udzielający cudzoziemcowi pomocy medycznej. Warunkiem otrzymania takiego prawa jest m.in. spełnienie kryterium dochodowego: dla osoby samotnie gospodarującej – w wysokości 701 zł, dla osoby w rodzinie – w wysokości 528 zł. Więcej informacji: https://www.gov.pl/web/zdrowie/uzyskaj-decyzje-uprawniajaca-do-bezplatnych-swiadczen-opieki-zdrowotnej1

Zakwaterowanie

Obywatel Ukrainy, zgodnie z obowiązującą specustawą, ma prawo do bezpłatnego zakwaterowania oferowanego przez wojewodę w okresie maksymalnie 120 dni od przybycia do Polski oraz nie dłużej niż do dnia 31 października 2025 r. Od 1 listopada 2025 r. zaś pobyt będzie możliwy wyłącznie dla osób o szczególnej wrażliwości, wskazanych ustawowo.

W postępowaniu uchodźczym wnioskodawca może zamieszkać w otwartym ośrodku dla cudzoziemców lub pod wskazanym adresem, np. w wynajmowanym mieszkaniu. Jeśli zachodzą przesłanki do zatrzymania cudzoziemca, zostaje on umieszczony w strzeżonym ośrodku.

Po uzyskaniu ochrony cudzoziemiec ma prawo do korzystania z pomocy socjalnej przez maksymalnie 2 miesiące; po tym czasie musi samodzielnie zapewnić sobie zakwaterowanie.

Zatrudnienie

Na podstawie specustawy, w okresie jej obowiązywania, obywatel Ukrainy legalnie przebywający w Polsce ma dostęp do rynku pracy i może pracować bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.

W trakcie postępowania o udzielenie ochrony międzynarodowej cudzoziemiec również przebywa legalnie i może pracować. Dotyczy to także okresu po otrzymaniu decyzji o przyznaniu ochrony w ramach specustawy.
Więcej informacji: https://www.pomocprawna.org/praca-obywateli-ukrainy-w-trakcie-procedury-uchodzczej

Małoletni bez opieki

Specustawa wprowadziła instytucję opieki tymczasowej dla małoletnich z Ukrainy posiadających status UKR, którzy przebywają bez osób odpowiedzialnych w świetle prawa polskiego (np. rodziców lub opiekunów prawnych). Kandydat na opiekuna lub inny podmiot wskazany w ustawie składa wniosek do sądu właściwego ze względu na miejsce pobytu dziecka. Sąd wydaje postanowienie niezwłocznie, nie później niż w ciągu 3 dni od otrzymania wniosku, ustanawiając opiekuna tymczasowego. Opiekun jest uprawniony do reprezentowania interesów dziecka i zarządzania jego majątkiem. W przypadku decyzji dotyczących np. leczenia ambulatoryjnego, opiekun musi uzyskać zgodę sądu.

W postępowaniu uchodźczym nad małoletnim bez opieki sąd powołuje kuratora, który reprezentuje dziecko prawnie w trakcie postępowania. Termin postępowania wynosi również maksymalnie 3 dni od otrzymania wniosku.

Świadczenia

Obywatele Ukrainy posiadający status UKR są uprawnieni do korzystania z wybranych świadczeń przewidzianych w specustawie, w tym m.in. ze świadczenia wychowawczego 800+, oraz świadczeń rodzinnych (takich jak zasiłek rodzinny, świadczenia opiekuńcze czy rodzicielskie), pod warunkiem zamieszkiwania na terytorium Polski, realizacji przez dziecko obowiązku szkolnego oraz aktywności zawodowej opiekuna.

Przepisy dotyczące jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na cele utrzymania, w tym pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe, zostały uchylone i obecnie nie obowiązują.

Dostęp obywatela Ukrainy do pozostałych świadczeń, które nie zostały wymienione w specustawie, ustalany jest na podstawie spełnienia kryteriów podmiotowych i przedmiotowych określonych dla każdego z tych świadczeń.

W postępowaniu uchodźczym zaś, cudzoziemcowi przebywającemu w ośrodku dla cudzoziemców, przysługuje stałą pomoc pieniężną na zakup środków higieny osobistej - 20 zł miesięcznie oraz tzw. „kieszonkowe” - 50 zł miesięcznie, zapewnienie jednorazowej pomocy pieniężnej na zakup odzieży i obuwia - 140 zł, zapewnienie ekwiwalentu pieniężnego w zamian za wyżywienie dla dzieci do 6 roku życia oraz dzieci realizujących obowiązek szkolny - 11 zł dziennie. W razie pobytu w procedurze poza ośrodkiem - świadczenie pieniężne na pokrycie we własnym zakresie kosztów pobytu na terytorium Polski, wynoszące ok. 750 zł miesięcznie na jedną osobę (wysokość zależy od ilości członków rodziny objętych wnioskiem).

Nadanie statusu uchodźcy lub udzielenie ochrony uzupełniającej umożliwia cudzoziemcowi złożenie wniosku o udzielenie pomocy integracyjnej w ramach Indywidualnego Programu Integracji (IPI). Celem IPI jest wsparcie cudzoziemca w integracji ze społeczeństwem polskim. Pomoc w ramach tego programu udzielana jest w formie:

świadczeń pieniężnych:
- na pokrycie kosztów utrzymania, w szczególności wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe,
- na pokrycie kosztów związanych z nauką języka polskiego;
opłacania składki na ubezpieczenie zdrowotne;
pracy socjalnej;
poradnictwa specjalistycznego, w tym prawnego, psychologicznego i rodzinnego;
udzielania informacji oraz wsparcia w kontaktach z innymi instytucjami;
innych działań wspierających proces integracji cudzoziemca.

Łączna wysokość świadczeń pieniężnych na pokrycie kosztów utrzymania i wydatków związanych z nauką języka polskiego przysługujących cudzoziemcowi zależy od liczby osób w rodzinie oraz okresu realizacji Indywidualnego Programu Integracji i wynosi obecnie od 721 zł do 1450 zł. Pomoc w ramach IPI udzielana jest na podstawie wniosku złożonego do starosty, za pośrednictwem powiatowego centrum pomocy rodzinie, w terminie 60 dni od uzyskania przez cudzoziemca statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, i może być realizowana maksymalnie przez okres 12 miesięcy. Więcej informacji o IPI: https://www.gov.pl/web/rodzina/pomoc-spoleczna-dla-cudzoziemcow-na-jakie-wsparcie-w-polsce-moga-liczyc.

Dostęp cudzoziemca, któremu udzielono ochrony międzynarodowej, do pozostałych świadczeń ustalany jest na podstawie spełnienia kryteriów podmiotowych i przedmiotowych przewidzianych dla każdego z tych świadczeń.

Dalsza legalizacja pobytu

Osoby z numerem PESEL ze statusem UKR mają ograniczone możliwości dalszej legalizacji pobytu. Specustawa przewiduje wybrane podstawy wydania zezwolenia na pobyt czasowy: w związku z wykonywaniem pracy, wykonywaniem pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji, prowadzeniem działalności gospodarczej, połączeniem się z rodziną lub pobytem z obywatelem RP.

Złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt w trakcie trwania postępowania uchodźczego skutkuje odmową wszczęcia postępowania. Po pięciu latach nieprzerwanego pobytu w Polsce cudzoziemiec może ubiegać się o zezwolenie na pobyt stały.

Podsumowując:

Sytuacja każdej osoby ubiegającej się o ochronę w Polsce jest odmienna, a motywy oraz okoliczności złożenia wniosku są zróżnicowane. W związku z tym zalecamy, aby decyzja o wyborze formy ochrony była podejmowana w sposób przemyślany, z uwzględnieniem wszystkich konsekwencji prawnych i praktycznych, w szczególności w odniesieniu do osób dotychczas korzystających ze statusu UKR.

W odpowiedzi na najczęściej powtarzające się problemy beneficjentów, informujemy:

W przypadku, gdy obywatel Ukrainy posiadający numer PESEL UKR złożył wniosek o udzielenie mu ochrony międzynarodowej do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, a w konsekwencji utracił status UKR, istnieje możliwość wycofania wniosku o nadanie ochrony międzynarodowej - pod warunkiem iż postępowanie to nie zostało zakończone. Po wydaniu decyzji umarzającej postępowanie o ochronę i odebraniu paszportu zagranicznego z depozytu Urzędu, obywatelowi Ukrainy przysługuje prawo do ponownego skorzystania z przepisów specustawy i odzyskania statusu UKR.
Obywatel Ukrainy, który dotychczas korzystał z numeru PESEL UKR, a który został anulowany w związku z wystąpieniem z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej, w trakcie tegoż postępowania nie ma dostępu do świadczeń przewidzianych dla beneficjentów specustawy, w tym m.in. świadczenia wychowawczego 800+ czy zakwaterowania w ośrodkach zbiorowego zakwaterowania dla osób z Ukrainy. Prawo do 800+ powstaje dopiero po uzyskaniu karty pobytu wydanej w następstwie nadania statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej, a także po spełnieniu innych przesłanek przewidzianych w ustawie regulującej to świadczenie.
Dla obywateli Ukrainy uciekających przed konfliktem zbrojnym w Ukrainie najczęściej relewantną formą ochrony międzynarodowej pozostaje ochrona uzupełniająca, przy czym każdorazowo konieczne jest wykazanie indywidualnego i poważnego zagrożenia wynikającego z działań zbrojnych. Powołanie się wyłącznie na posiadanie obywatelstwa ukraińskiego lub na fakt trwającego konfliktu zbrojnego nie jest wystarczające; podobnie brak możliwości uzyskania paszportu zagranicznego w konsulacie Ukrainy czy obawa przed mobilizacją nie stanowią samodzielnych przesłanek do uzyskania ochrony w Polsce.
Udzielenie ochrony międzynarodowej, w tym ochrony uzupełniającej, nie powoduje automatycznie nabycia prawa do nieodpłatnego korzystania z publicznej opieki zdrowotnej. Aby uzyskać dostęp do świadczeń medycznych, cudzoziemiec musi zostać objęty ubezpieczeniem zdrowotnym - obowiązkowym bądź dobrowolnym. Kwestia ta ma szczególne znaczenie w odniesieniu do obywateli Ukrainy pozbawionych realnej możliwości podlegania ubezpieczeniu, w szczególności osób starszych lub z niepełnosprawnościami, które m.in. nie mogą podjąć zatrudnienia ani skorzystać z ubezpieczenia dobrowolnego.
Po uzyskaniu decyzji o udzieleniu ochrony międzynarodowej powrót do reżimu ochrony czasowej jest co do zasady niemożliwy.
Udzielenie ochrony uzupełniającej obywatelowi Ukrainy skutkuje powstaniem po jego stronie uprawnienia podmiotowego do złożenia wniosku o wydanie polskiego dokumentu podróży dla cudzoziemca, nie oznacza jednak automatycznego spełnienia przesłanki niemożności uzyskania paszportu w państwie pochodzenia - okoliczność ta wymaga wykazania w każdej indywidualnej sprawie. W sytuacji obywateli Ukrainy jest to szczególnie istotne, gdyż urzędy konsularne Ukrainy nie zaprzestały wydawania paszportów zagranicznych swoim obywatelom.
Udzielenie ochrony międzynarodowej nie stanowi ogólnej formy legalizacji pobytu, lecz jest szczególnym instrumentem przeznaczonym dla osób rzeczywiście potrzebujących ochrony w Polsce. Ponadto nie ma ona charakteru absolutnego - w przypadku trwałego ustania konfliktu zbrojnego i zapewnienia bezpieczeństwa w Ukrainie może zostać wszczęte postępowanie o jej cofnięcie.
Ochrona czasowa nie wyłącza możliwości ubiegania się o inne tytuły pobytowe niż zezwolenie na pobyt czasowy, o ile obywatel Ukrainy spełnia odpowiednie przesłanki. Przykładowo, osoba posiadająca Kartę Polaka może ubiegać się o zezwolenie na pobyt stały niezależnie od korzystania z ochrony czasowej.

Uwaga! Niniejsze opracowanie nie stanowi źródła prawa.

Irena Sinkiewicz