Potrawy, które dzisiaj funkcjonują jako sztandarowe przykłady dań polskich są, z czego mało kto zdaje sobie sprawę, najczęściej zapożyczone, bądź powstałe pod wpływem rozmaitych grup etnicznych i narodowych, z jakimi styczność mieli w przeszłości mieszkańcy ziem polskich. Oddziaływania na rodzime kulinaria zmieniały się w zależności od tego, kto zamieszkiwał tutejsze tereny, kto czasowo nań przebywał, kto z nami sąsiadował lub kto je okupywał. Od powstania Państwa Polskiego w X wieku do dzisiaj zdążyło upłynąć już wiele wody w Wiśle, lecz warto pamiętać, że przez cały ten okres rzutujące na historie naszych przodków mody stanowiły liczne inspiracje w kuchni.

W rodzimej sztuce kulinarnej widzimy liczne wpływy zza naszej granicy zachodniej (niemieckie, francuskie) i wschodniej (rosyjskie, tatarskie), a także wyraźne ślady oddziaływania między innymi z Włoch, Litwy i Turcji.

Chleb, podstawowy składnik kuchni słowiańskiej, przeniknął najprawdopodobniej na nasze ziemie za pośrednictwem Gotów[1]. Skoro jeden z podstawowych składników naszej diety, któremu, jako Polacy, przypisujemy szczególne znaczenie symboliczne, jest wynikiem obcych wpływów to tym ciekawsze będzie pochylenie się nad innymi!

Już co najmniej 500 lat temu na nasze tereny zawitały przyprawy orientalne za pośrednictwem osmańskich kupców przemierzających ziemie Rzeczpospolitej[2]. Żydom, którzy przede wszystkim dzięki sprzyjającej im polityce Kazimierza Wielkiego chętnie osiedlali się w naszym kraju, zawdzięczać możemy popularnego karpia w galarecie (tzw. karp po żydowsku przyrządzany na słodko, kwaśno, z przyprawami korzennymi, w cebuli itd.) i placki ziemniaczane (przygotowywane tradycyjnie przy okazji święta Chanuki). Ponadto, szczególnie na Podlasiu, do dzisiaj popularna jest chałka, czyli słodka bułka zapleciona w warkocz (istnieją też jej wersje okrągłe), spożywana przez wyznawców judaizmu przede wszystkim podczas wieczerzy szabasowej[3]. Podobnie inny smakowity wypiek - cebularz, upowszechnił się na ziemiach polskich dzięki obecności Żydów zamieszkujących Lubelszczyznę. Warto dodać, że od 2014 roku cebularz jest uznawany oficjalnie przez Unię Europejską jako polski produkt regionalny[4]. Z kolei babka, jaką przyrządzamy na wielkanocny stół, ma pochodzenie litewsko-białoruskie, a bigos oraz barszcz czerwony zawdzięczamy historycznym związkom polsko-litewskim[5].

W XVII wieku przez zafascynowanie Francją na ucztach w Rzeczpospolitej Obojga Narodów pojawiały się coraz częściej pasztety, galarety i słodkie bułki. Jan III Sobieski wprowadził na polskie stoły egzotyczne ziemniaki, z którymi miał się zapoznać na zachodzie podczas wyprawy wiedeńskiej[6]. Z kolei dzięki panującemu w kolejnym stuleciu władcy, Stanisławowi Leszczyńskiemu, zawitały na stałe do Polski warzywa takie jak papryka, pomidor, cukinia i szpinak[7]. Łatwo również zaobserwować w polskiej kuchni wpływy austrowęgierskie, kiedy to po rozbiorach południowe części Rzeczypospolitej weszły pod zwierzchnictwo cesarskie. Ich pokłosiem są popularne dziś gulasze i sznycle. Jeśli chodzi o centralną cześć Polski to tamtejsza kuchnia obfituje w potrawy wieprzowe, do których kucharze chętnie wykorzystywano groch i kapustę, natomiast na wschodzie spopularyzowaniu uległy dania takie jak barszcz, czy będące jednym z najbardziej rozpoznawalnych obecnie za granicą polskich specjałów -  pierogi.

Pierogi były w Polsce znane prawdopodobnie już od XIII w., kiedy to Tatarzy odbywali swoje wyprawy łupieżcze w głąb naszego państwa lub też za sprawą biskupa Jackowa Odrowąża, który miał przepis na nie przywieźć ze Lwowa i rozpropagować, rozdając ubogim Krakowianom[8].[9] Co ciekawe, szarlotka dotarła na tutejsze tereny dzięki francuskiemu szefowi kuchni Marie-Antoine’owi Carême’owi, który najprawdopodobniej stworzył to ciasto dla samego cara Aleksandra I inspirując się imieniem księżnej Charlotty, szwagierki władcy[10].

Robert Makłowicz, popularny dziennikarz kulinarny, wskazuje na fakt iż: ,,Kuchnia to historia pokoleń, zamieszkujących daną ziemię, to wynik pewnej ciągłości.[11]”. Odchodzi od rozpatrywania jej w kontekście narodowym, jednak wskazuje, że jeśli już mamy coś uważać za dania ,,typowo polskie” to byłyby to przede wszystkim ryby słodkowodne (z których w przeszłości powszechnie znany był i po dziś słynie podkrakowski Zator). Ich masowe spożycie związane było z licznymi postami, jakich przestrzegali tutejsi chrześcijanie, natomiast potrawy mięsne, które uważa się za podstawę polskiej kuchni, stanowiły w przeszłości dania mniej popularne i trudno dostępne dla większości mieszkańców państwa. Makłowicz ubolewa nad faktem, iż niegdyś korzystano z dziesiątek przepisów, a dzisiaj Polacy, przyzwyczajeni do braku towarów, jaki dotknął kraj w okresie PRL-u, często ograniczają się do spożywania potraw przygotowanych w sposób banalny, zamiast sięgać do kulinarnego dziedzictwa wielu kultur, z jakimi związane było państwo polskie w przeszłości.

Całe szczęście, dzięki naszemu projektowi #SmakiWielokulturowości możecie wypróbować proste, domowe przepisy na potrawy z różnych stron świata!

Smacznego!

Patrycja Zawadzka

Twoje wsparcie pozwoli nam kontynuować
bezpłatną pomoc prawną dla uchodźców w Polsce!

KRS: 0000113676

Nr konta: 65 1160 2202 0000 0000 4950 8531

Polityka prywatności